Hiện nay đang có khá nhiều doanh nghiệp rơi vào tình trạng đóng bảo hiểm trễ, trốn đóng bảo hiểm,…cho người lao động, mà không biết rằng những hành vi đó là trái pháp luật, và có thể bị phạt tới vài chục triệu đồng, hoặc thậm chí là bị truy cứu trách nhiệm hình sự. Dưới đây là tổng hợp các mức phạt nghiêm khắc đối với hành vi vi phạm quy định về bảo hiểm xã hội (social insurance) và bảo hiểm thất nghiệp (unemployment insurance).
MỨC PHẠT HÀNH CHÍNH
Theo Nghị định 95/2013/NĐ-CP và Nghị định 88/2015/NĐ-CP, các mức phạt tương ứng với những hành vi vi phạm hành chính trong lĩnh vực bảo hiểm (bảo hiểm xã hội – BHXH và bảo hiểm thất nghiệp – BHTN) được quy định như sau:
Mức phạt 500.000 đồng – 1.000.000 đồng
- Không cung cấp hoặc cung cấp không đầy đủ hồ sơ, thông tin về BHXH, BHTN theo yêu cầu của cơ quan nhà nước.
- Không cung cấp hoặc cung cấp không đầy đủ thông tin về việc đóng BHXH, BHTN của người lao động khi người lao động hoặc công đoàn yêu cầu.
- Không có văn bản đề nghị cơ quan BHXH xác nhận việc đóng BHTN cho người lao động.
- Làm mất, hư hỏng, sửa chữa hoặc tẩy xóa sổ BHXH.
Mức phạt 1.000.000 – 2.000.000 đồng
- Không trả trợ cấp ốm đau, thai sản, trợ cấp dưỡng sức, phục hồi sức khỏe sau ốm đau, thai sản trong vòng 3 ngày làm việc, tính từ ngày nhận đầy đủ hồ sơ của người lao động.
- Không trả trợ cấp tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp trong vòng 15 ngày từ ngày nhận quyết định chi trả của cơ quan BHXH.
Mức phạt 2.000.000 – 3.000.000 đồng
- Không tạo hồ sơ BHXH, BHTN cho người lao động trong vòng 30 ngày từ ngày ký hợp đồng.
- Không gửi hồ sơ, văn bản đề nghị cơ quan BHXH giải quyết chế độ hưu trí, bệnh nghề nghiệp, tai nạn lao động theo quy định.
- Không tạo điều kiện cho người lao động giám định suy giảm khả năng lao động tại Hội đồng Giám định y khoa để giải quyết các chế độ trên.
Mức phạt 5.000.000 – 10.000.000 đồng
Làm giả hồ sơ BHXH, BHTN để trục lợi nhưng chưa đến mức truy cứu trách nhiệm hình sự.
Mức phạt 20.000.000 – 30.000.000 đồng
Dùng Quỹ BHXH sai mục đích.
Mức phạt 12% – 15% số tiền phải đóng (dưới 75 triệu đồng)
- Chậm đóng bảo hiểm.
- Đóng bảo hiểm không đúng mức quy định.
- Đóng không đủ số người thuộc diện tham gia bảo hiểm.
Mức phạt 18% – 20% số tiền phải đóng (dưới 75 triệu đồng)
Không đóng cho tất cả người lao động thuộc diện bắt buộc tham gia bảo hiểm.
TRUY CỨU TRÁCH NHIỆM HÌNH SỰ
Không chỉ bị phạt hành chính mà cá nhân, doanh nghiệp còn có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự nếu có hành vi trốn thuế, gian lận thuế gây thiệt hại lớn.
Căn cứ vào Bộ luật Hình sự 2015, sửa đổi bổ sung năm 2017, các cá nhân vi phạm quy định pháp luật về BHXH và BHTN sẽ bị truy cứu trách nhiệm hình sự như sau:
Tội gian lận BHXH, BHTN
Phạt từ 20 – 100 triệu đồng, cải tạo không giam giữ 2 năm hoặc phạt tù từ 3 tháng đến 2 năm
Có các hành vi chiếm đoạt tiền BHXH, BHTN với giá trị từ 10 đến dưới 100 triệu đồng hoặc gây thiệt hại từ 20 đến dưới 200 triệu đồng như sau:
- Lập hồ sơ giả hoặc làm sai lệch nội dung hồ sơ BHXH, BHTN nhằm lừa dối cơ quan BHXH.
- Dùng hồ sơ giả, hồ sơ sai lệch nội dung để lừa dối cơ quan BHXH.
Phạt từ 100 – 200 triệu đồng hoặc phạt tù từ 1 – 5 năm
Gian lận BHXH và BHTN:
- Có tổ chức hoặc có tính chất chuyên nghiệp.
- Chiếm tiền BHXH, BHTN từ 100 đến dưới 500 triệu đồng.
- Gây thiệt hại từ 200 đến dưới 500 triệu đồng.
- Có thủ đoạn tinh vi, xảo quyệt.
- Tái phạm nguy hiểm (đã bị kết án, chưa được xóa án tích mà lại cố ý thực hiện hành vi phạm tội).
Phạt tù từ 5 – 10 năm
- Chiếm đoạt tiền BHXH, BHTN trên 500 triệu đồng.
- Gây thiệt hại từ 500 triệu đồng trở lên.
Người phạm tội cũng có thể bị phạt từ 10 – 100 triệu đồng, bị cấm đảm nhiệm chức vụ, hành nghề hoặc làm công việc nhất định nào đó từ 1 – 5 năm.
Tội trốn đóng BHXH, BHTN
| Mức phạt | Hành vi |
| Cá nhân: phạt từ 50 – 200 triệu đồng, cải tạo không giam giữ 1 năm hoặc phạt tù từ 3 tháng – 1 năm Doanh nghiệp: phạt từ 200 – 500 triệu đồng | Gian dối hoặc có thủ đoạn để không đóng, đóng không đầy đủ bảo hiểm trên 6 tháng, đã bị xử phạt vi phạm hành chính về hành vi này nhưng vẫn còn vi phạm: – Trốn đóng từ 50 đến dưới 300 triệu đồng. – Trốn đóng bảo hiểm cho 10 đến dưới 50 người lao động. |
| Cá nhân: phạt từ 200 – 500 triệu đồng hoặc phạt tù 6 tháng – 3 năm Doanh nghiệp: phạt từ 500 – 1 tỷ đồng | – Phạm tội từ 2 lần trở lên – Trốn đóng từ 300 triệu đến dưới 01 tỷ đồng. – Trốn đóng cho 50 đến dưới 200 người lao động. – Không đóng tiền đã thu, đã khấu trừ của người lao động. |
| Cá nhân: phạt từ 500 – 1 tỷ đồng hoặc phạt tù từ 2 – 7 năm Doanh nghiệp: phạt từ 1 – 3 tỷ đồng. | – Trốn đóng trên 1 tỷ đồng. – Trốn đóng bảo hiểm cho hơn 200 người lao động. – Không đóng tiền đã thu, đã khấu trừ của người lao động. |
Người phạm tội cũng có thể bị phạt từ 20 – 100 triệu đồng, cấm đảm nhiệm chức vụ, hành nghề hoặc làm công việc nhất định nào đó từ 1 – 5 năm.
Bảo hiểm xã hội và bảo hiểm thất nghiệp là những chính sách tác động trực tiếp đến cuộc sống của người lao động. Vì lẽ đó, pháp luật đặc biệt bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp, chính đáng này cho người lao động, nghiêm khắc xử phạt các hành vi vi phạm quy định về bảo hiểm nói riêng, và các hành vi gây tổn hại đến quyền và lợi ích hợp pháp của người lao động nói chung.
